Maraş merkezli 6 Şubat depremlerinin ardından 4 ay geçti. Depremzedeler kış ayları boyunca temiz içme suyu, ısınma, hijyenik duş ve tuvalete erişim gibi konularda zorluklar yaşarken, yaz mevsimi ve havaların ısınmasıyla birlikte sorunlarına sinek ve haşere de eklendi. Depremzede kadınlar, ev işlerinin yanı sıra hijyen ve güvenlik sorunlarıyla da mücadele etmek zorunda kaldıkları için ek zorluklarla karşı karşıya.
8 Mart’ta Nevşin Mengü’nün yayınına katılan gazeteci Ruşen Takva, deprem bölgesindeki kadınların banyo yapamadıkları için saçlarını kesmek zorunda kaldıklarını söylemiş, bit ve pire salgını olduğunu belirtmişti.
Çadır kentlerde veya çadır kent dışı geçici yerleşim alanlarında ise, güvenlik kaygısıyla geceleri tuvaletleri kullanmaktan kaçınan kadınlar gün içinde sıvı tüketimlerini azaltmaya gidebiliyor ve buna bağlı sağlık sorunları yaşıyordu. Bunlar, kadınların karşılaştığı sadece birkaç özgün zorluk.
Depremden bu yana basında ve sosyal medyada yer alan, depremzede kadınların özgün sorunlarına dair tanıklıkları derleme çalıştım.
Önce gazeteci Kazım Kızıl’ın 17 Şubat’ta videosunu paylaştığı Handan. İskenderunlu Handan 8 çocuğu için çadır isterken iki küçük devletçik yanına yaklaşıyor. “Devleti neden aciz gösteriyorsun” diyerek onu susturmaya çalışıyor ve yakındaki çadır kente gitmesi için akıl veriyorlar. Handan ikisinin de hakkından geliyor.
Kadınların afet durumunda yabancı oldukları ortamda yalnız kalmaları onları savunmasızlaştırabiliyor. Handan da bunun bilinciyle, bulundukları yerde, komşularıyla birlikte kalabilmek için çadır istiyor ve istediğini de alıyor, küçük devletçiklere rağmen!
Depremin ilk beş günü Kahramanmaraş’ta bulunduğum sürede gördüm ki hayatını kaybetme ve yaralanmada kadın erkek farkı olmamasına karşın deprem sonrasında çocukların, engellilerin, yaşlıların bakımı ve yardımların kullanılır hale getirilmesi, gündelik yaşamın afet koşullarında idame edilmesi ile şiddetin ve güvensiz ortamların yokluğu gibi nedenlerle asıl yük kadınların üzerine yüklenmiş, deprem emekçi kadınları vurmuştu. Bu nedenle kadın gönüllülerin sayısının fazla olması önemliydi. Çünkü, arama kurtarma ekipleri çalışmalarına devam ederken, sahada evsiz kalmış kadınların, çocukların sayısının fazla olması ve ihtiyaçlarının karşılanmasında, onlara destek olmada kadın gönüllüye ihtiyaç vardı.
SBÜ Gülhane Hemşirelik Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Şeyma Zehra Altunkürek, 8 Mart 2023
Türkiye ve Suriye’yi vuran depremlerden sağ kurtulan birçok kadın, felaketten hemen sonraki yardımların “cinsiyet körlüğünden” şikayet ederken, bazıları aşırı kalabalık barınaklarda, kendilerinin ve çocuklarının güvenliğinden kaygı duyarak yaşıyor. Kadınlar için ayrı tuvaletlerin, hijyen ürünlerinin, yıkanma alanlarının ve anne sağlığı hizmetlerinin azlığı, Türkiye ve Suriye’de toparlanmaya çalışan kadın depremzedelerin karşılaştığı ilk zorluklar arasında.
Çağıl Kasapoğlu & Fundanur Öztürk, 17 Şubat 2023
Deprem sonrası ped, sabun, iç çamaşırı, deodorant, ıslak mendil gibi hijyen malzemelerine ulaşımda sorunlar yaşadık ve hâlâ da yaşıyoruz. Kadınlar olarak tüy sorunu nedeniyle de zorlanıyoruz. Herkes birbirine “kuaför açıldı mı” diye soruyor. Bu sorun çözülürse kadınlar daha motive olabilir. Kadınlar yardımlar gittikten sonra çadırda yemeklerini neyle pişireceklerini de düşünmeye başladılar. Tencere, kaşık gibi araç gereç sıkıntısı var. Tuvalet en büyük dert Hatay Samandağ’da yaşayan 2 çocuk annesi Yasemen Canımoğlu ise anne olarak depremden daha çok etkilendiğini vurguladı. Canımoğlu, yaşadıklarını şu sözlerle anlattı: “Temel ihtiyaçlara ulaşımda çok zorlandık. Tuvalet en büyük sorunlardan biriydi. Çocuklarım 5 yaşında olmasına karşın korkudan dolayı altlarını ıslattılar ve çok ağladılar. Çocuklar için arabada hep yedek kıyafet bulunduruyordum ama kendimizi es geçmiş yanımıza hiçbir şey koymamışız.
Hazal Havvat, Hatay, Samandağ, 8 Mart 2023
İlaç sıkıntısı var. Stresten kaynaklı yaşanan kanamalar uzun sürüyor. Kadınlar günlerdir iç çamaşırı dahi olmadan kanamalarını durdurmaya çalışıyorlar. Mikrop kapma tehlikeleri var. Kullandıkları çamaşırlar bir süre sonra enfeksiyon riski taşıyacak. Sabah bulduğumuz tuvaletlere girmek istedik. Kesinlikle kullanılabilecek halde değiller. Kadınların hijyenik ortamda tuvalete girmeleri, regl döneminde sağlıklı malzeme kullanmaları gerekiyor. Prefabrik tuvaletler üzerine yoğunlaşacağız. – Dilek Başaran, Adıyaman
Buraya daha yeni kadın pedi, çocuk bezi gibi hijyenik malzemeler de geliyor. Bizim bulunduğumuz yerde su ve altyapı sorunu var. Su akmıyor. Dolayısıyla tuvaletler çok pis. – Nevruz Tuğçe Özçelik, Gaziantep
Kadın kıyafetlerinde ciddi sorunlar var. Genellikle kullanıma uygun olmuyor. Ped, bez derdi var. Özellikle kadın pedi, iç çamaşırı, eşofmanı çok az. Kadınlar kendilerine ait istekleri söylemiyor, utanıyorlar. Ancak bir kadın görevli olursa ped, iç çamaşırı isteyebiliyorlar. Her şey çok plansız. Çok sayıda enkaz altında kadın var. Benim bulunduğum bölgedeki kadınlar Hatay’ı terk etmek istemiyor ama yarına dair çok endişeliler. – Ayşe, Hatay
Burcu Karakaş, 10 Şubat 2023
Lavabo ihtiyacımız karşılanıyor ama çok pis, hiçbir şekilde temizlenmiyor. Elektrik yok gece olunca mum ile idare ediyoruz. Malatya Büyükşehir Belediyesinin arka tarafında kurulan çadır kentte yaşayan akrabalarımız var oraya çamaşır makinesi getirmişler ama bizim burada yok, biz çamaşırlarımızı parkta musluklarda elimiz ile yıkıyoruz. Buraya hiçbir şekilde yardım gelmiyor. – Gülizar Yılmaz
Yiyecek ve battaniye yok, çocuklarımız var bebek bezine ihtiyacımız var. Tuvalet ve su var ama çocuklarımız için bez ihtiyacımız var. Kadın olmak zor bir de böyle bir günde çocukların için bir şey yapamamak, ihtiyaçlarını karşılayamamak daha zor. – İsmini vermek istemeyen kadın depremzede
Gıdaya ihtiyacımız var, çorap ve çamaşıra ihtiyacımız var. Zaten evimize giremiyorum ağır hasarlı evimiz. Bir çöp bile alamadık evimizden. Buralarda yardım yapıyorlar ama biz alamıyoruz, insanlar birbirlerini eziyorlar. Bir kadın olarak ben zorlanıyorum. Burada sadece su, yemek ve odun veriyorlar onun dışında hiçbir ihtiyacımız karşılanmıyor. Yemek veriliyor ama veren kişiler biraz sinirli, 3 tabaktan fazla vermiyorlar benim 4 çocuğum ve yaşlı annem var onlara bakıyorum. Çocuklarım var deyince kendileri gelsin diyorlar. Keşke bu duruma düşmeseydik, evimiz sağlam olsaydı da yemekte vermeselerdi. Rencide ediyorlar, koyun gibi sıraya diziyorlar. İnsan muamelesi yapılmıyor bize. Banyo ihtiyacı için bir yer kuruldu ama 10 dakika ile sınırlı. – Marziye Yılmaz
Kalacak yerimiz yok, bir konteyner arıyoruz, o da elimize geçmiyor. Çadırdayız, benim evim az hasarlı annemin evi de yıkıldı ortada kaldı. Gıdaya ihtiyacımız var, burada koşullar zor, lavabolar temiz değil, kıyafetlerimizi mecburen elimizde yıkıyoruz, deterjan yok. – Tülay Güner
8 Mart 2023
AFAD’ın ihtiyaç listesine hijyenik kadın pedini ve iç çamaşırını koymamış olması İskenderunlu kadınların tepkilerini çığ gibi büyütüyor. Depremin üzerinden haftalar geçmesine rağmen duş alamamış birçok kadın bulunuyor. Yeterli hijyen koşulları oluşturulmadığı için kadınlar sağlık problemleri yaşıyor.
Kadınlardan birçoğunun korkuya bağlı kanamaları olmuş. Günlerce iç çamaşırlarını ve pedlerini değiştiremeyen kadınlar vajinal toksik şok yaşadılar. Buna bağlı enfeksiyon oranlarının arttığını duyduk.
Yaşadığımız çadır kent alanına seyyar tuvaletler ve duşlar getirildi ama hiçbir şekilde temizliği sağlanmadı. Çadır kentte kalan kadınlar kendi imkanları ile o alanları temizlediler. Kendilerini “çadır komşusu” olarak adlandıran kadınlar ve çocuklar temizledikleri alanları kullanmak için uzun süre bekliyorlar. Duş alanlarını kadınlara iki saat, erkeklere ise dört saat süre ile kullanıma açtılar. Hiçbir hijyen malzemesi temin edilmeden sadece su ile duş almaları istendi. Depremden evleri yıkılmış, yakınlarını kaybetmiş ve üstündeki kıyafetlerinden başka hiçbir şeyi olmayan kadınlara hijyen malzemeleri temin edilmedi. Bu duruma İskenderunlu kadınlar “En azından sabun verselerdi” diyerek tepki gösterdiler.
Bizlerle tanışırken Halepli olduğu söylemekten çekinen bir Suriyeli kadın yıllardır uğradığı ayrımcılığa çadır alanlarında da uğradığını dile getirdi. Gerçek bir dayanışma ile hırkalarını paylaşan, bir kâse çorbasını yanındaki ile bölüşen, çocuklarına mamalarını paylaşan kadınlar var. Çadır kentlerde binlerce kadın ve çocuk var. Çocuklarına bir şey olur korkusuyla “çadır komşuları” nöbetleşe bekliyorlar.
Aleyna Şahin, 12 Mart 2023
Mayıs ayıyla birlikte ısınan havalar, özellikle Hatay’da ciddi bir sinek ve haşere sorununa yol açtı. Depremin hemen ardından örgütlenen yardımlarda kışlık giysiler tercih edildiğinden, depremin gündemden düştüğü son süreçte yazlık giysi ihtiyacı var ve bu yöndeki çağrılara sinek ve haşereye karşı ilaçlama, temiz su ve kadın ve çocukların güvenle kullanabileceği hijyenik duş ve tuvalet çağrıları eşlik ediyor.
